Ο φίλος στο chat φαίνεται

Της ΑΓΓΕΛΙΚΗΣ ΜΠΟΥΜΠΟΥΚΑ

Το μύθο του εφήβου ο οποίος μένει καθηλωμένος μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή, παθητικός και αποκομμένος από τον έξω κόσμο, έρμαιο του «μπαμπούλα» του Διαδικτύου που κάνει πολλούς γονείς να τρέμουν, ανατρέπει μια έρευνα που παρουσιάστηκε πριν από λίγες μέρες στην Αθήνα.

Σύμφωνα με αυτήν, παιδιά ηλικίας 10-14 ετών χρησιμοποιούν τους ιστοχώρους (sites) κοινωνικής δικτύωσης όπως το Facebook και το MSN, για να διατηρήσουν και να επεκτείνουν τον φιλικό τους κύκλο πέρα από τα όρια της παρέας, του σχολείου ή ακόμη και της χώρας τους.

Οι ανάγκες των εφήβων

Χάρη στη διάδραση με τους διαδικτυακούς τους «φίλους», οι έφηβοι δείχνουν να καλύπτουν συναισθηματικές ανάγκες σε μεταβατικές φάσεις της ζωής τους, και βρίσκουν την ευκαιρία να πειραματιστούν με την προσωπική τους ταυτότητα, που μόλις έχει αρχίσει να διαμορφώνεται.

*Η έρευνα πραγματοποιήθηκε από την παιδοψυχολόγο και ερευνήτρια του Πανεπιστημίου του Κέμπριτζ, Μπάρμπι Κλαρκ, και παρουσιάστηκε στο 1ο Παγκόσμιο Συνέδριο για την Επιστήμη του Web (www.websci09.org) με τίτλο «BFFE (Be Friends For Ever: Φίλοι για πάντα)».

*«BFFE» είναι ένας συνήθης χαιρετισμός με τον οποίο κλείνουν τις κουβέντες τους στα chatrooms (χώροι διαλόγου) οι μικροί διαδικτυακοί συνομιλητές. Και δεν είναι λίγοι. Υπολογίζεται, για παράδειγμα, ότι το 59% των βρετανών και το 49% των αμερικανών εφήβων ηλικίας 11-12 ετών χρησιμοποιούν sites κοινωνικής δικτύωσης (sns - social networking sites).

*Στη συγκεκριμένη έρευνα συμμετείχαν 28 έφηβοι 10-14 ετών (13 κορίτσια και 15 αγόρια) που ζουν στη νοτιοανατολική Αγγλία. Η έρευνα δεν θεωρείται στατιστικά αντιπροσωπευτική αλλά συμπεριέλαβε στο δείγμα παιδιά από ποικίλα κοινωνικο-οικονομικά περιβάλλοντα και έθνη. Σε διάστημα 2 ετών ανιχνεύθηκαν (με συνεντεύξεις και καταγραφή σε διάφορα στάδια της ζωής τους) οι ψυχοκοινωνικές επιρροές που είχε στη ζωή των παιδιών η χρήση των συγκεκριμένων sites.

*Οπως επισήμανε η Μπάρμπι Κλαρκ, «στην ψηφιακή εποχή, για τα παιδιά η έννοια φιλίας αλλάζει ριζικά σε σχέση με το παρελθόν. Την βλέπουν σαν έναν διαρκώς εξελισσόμενο κύκλο, ο οποίος μπορεί να επεκταθεί online όσο επεκτείνονται και τα ενδιαφέροντα και οι εμπειρίες τους».

*Επιπλέον, «πιστεύουν ότι με τους διαδικτυακούς τους φίλους θα είναι φίλοι για πάντα». Κι αυτό γιατί ένα τέτοιο δίκτυο φίλων «τούς προσφέρει διαρκή συναισθηματική στήριξη σε διάφορες περιόδους μεταβολών στη ζωή τους (μετακόμιση σπιτιού, αλλαγή σχολείου, αλλαγή παρέας)».

*Το ενδιαφέρον και η αλληλοϋποστήριξη που μοιράζονται πολλές φορές τα παιδιά δεν εκφράζεται απαραιτήτως με λέξεις, αλλά κυρίως πληκτρολογώντας «φατσούλες» (smileys) που ανταλλάσσουν οι φίλοι για να εκφράσουν συναισθήματα, «σκουντήγματα», «αγκαλιές» ή «φιλιά», που στον ψηφιακό κόσμο ισοδυναμούν με τις αντίστοιχες χειρονομίες του offline-πραγματικού κόσμου.

*Σε αυτή την ηλικία, μάλιστα, έχουν και μυστικά να μοιραστούν με τους φίλους τους, γι' αυτό η προστασία της ιδιωτικότητας είναι σημαντική.
Πολλά παιδιά που συμμετείχαν στην έρευνα δήλωσαν ότι προτιμούν να χρησιμοποιούν δικό τους λάπτοπ παρά τον οικογενειακό υπολογιστή γιατί, όπως είπε ένας 11χρονος, «είναι δικό μου και η μαμά και ο μπαμπάς δεν μπορούν να δουν τι κάνω».
Ξέρουν να φυλάγονται

*Οι γονείς, από την άλλη, εξακολουθούν στην πλειονότητά τους να αγνοούν την πραγματικότητα. Χαρακτηριστική είναι η περίπτωση μιας μητέρας που «απαγόρευε στον δεκατριάχρονο γιο της να έχει λογαριασμό στο Facebook ή στο MSN, αλλά τον άφηνε ευχαρίστως να παίζει online στο "War of Warcraft" και στο "ΧΒΟΧ LIVE", χωρίς να συνειδητοποιεί ότι στο πλαίσιο του παιχνιδιού το παιδί της συνομιλούσε με ξένους».

*Τα ίδια τα παιδιά φαίνεται πως γνωρίζουν και τη «σκοτεινή πλευρά» του Ιντερνετ και ότι υπάρχουν ζητήματα ασφάλειας. Ξέρουν, επίσης, να λένε ψέματα ώστε να τους επιτραπεί να γραφτούν σε δίκτυα που θέτουν όριο ηλικίας (συνήθως τα 13 χρόνια).
Σε άλλες περιπτώσεις το κάνουν «γιατί τους δίνει μια αίσθηση ισχύος, με την οποία πειραματίζονται», όπως συμβαίνει με άλλες υπερβολές που χρησιμοποιούν για να δείξουν πιο επιθυμητά (συχνότερα τα κορίτσια) ή πιο δυνατά (κυρίως τα αγόρια).

*Οσο για τα παιδιά που δεν έχουν πρόσβαση σε κοινωνικά δίκτυα για λόγους αντικειμενικούς ή επειδή δεν το επιτρέπουν οι γονείς τους;
«Αντιμετωπίζονται με οίκτο και υπάρχει η αίσθηση ότι χάνουν αυτά που συμβαίνουν στην ευρύτερη ψηφιακή κοινότητα. Είναι σαν όλοι οι φίλοι ενός παιδιού να έδωσαν ραντεβού στο Mall κι εκείνο να κάθεται μόνο στο σπίτι».

*Στο ερώτημα αν η διαρκώς αυξανόμενη χρήση του Ιντερνετ είναι αυτή που κρατάει τα παιδιά όλο και πιο πολύ μέσα στο σπίτι, η ερευνήτρια απαντά: «Οχι, συμβαίνει το αντίστροφο: Επειδή οι γονείς ανησυχούν για την ασφάλεια των παιδιών τους και τα κρατούν κλεισμένα στο σπίτι περισσότερο από ποτέ άλλοτε, τα παιδιά αγκαλιάζουν τον "παγκόσμιο παιδότοπο" του Διαδικτύου».

Κυριακάτικη Ελευθεροτυπία, Κυριακή 12 Απριλίου 2009