Το Ιντερνετ αλλάζει τα ήθη, Του Ματθαιου Τσιμιτακη

Το 25% των αναζητήσεων στο Διαδίκτυο διεθνώς αφορά βίντεο πορνογραφικού περιεχομένου

Τις δεκαετίες του '60 ή του '70, όποιος ήθελε να προμηθευτεί υλικό με «άσεμνο» περιεχόμενο (κατά την ορολογία της εποχής) θα έπρεπε να το ζητήσει διακριτικά από τον περιπτερά, ο οποίος το κρατούσε σε ράφια, «προφυλαγμένο» από τα μάτια των πολλών. Τη δεκαετία του '80, την σκυτάλη πήραν τα βιντεοκλάμπ, τα κακόφημα σινεμά της πλατείας Ομονοίας και οι κρυφές αίθουσες των συνοικιακών βιντεοκλάμπ. Τη δεκαετία του '90, τα περιοδικά βγήκαν πια στην προθήκη των περιπτέρων, οι ταινίες πορνό βγήκαν από τις κρυφές αίθουσες και τα lifestyle περιοδικά εξοικείωσαν το αναγνωστικό κοινό με την εικόνα του προκλητικού γυναικείου σώματος. Η δεκαετία που διανύουμε σημαδεύτηκε από την επίδραση του Ιντερνετ (και) στα επικοινωνιακά μας ήθη. Ηδη από την αυγή της μαζικής χρήσης του Διαδικτύου, το 1994, οι λέξεις «σεξ» και «πορνό» βρίσκονται σταθερά ψηλά στην κατάταξη των λέξεων που αναζητούν οι χρήστες. Ενώ έως πρότινος όμως αυτό αφορούσε λέξεις και στατικές εικόνες, η εποχή των ευρυζωνικών δικτύων υψηλών ταχυτήτων και του web 2.0 έρχεται να αλλάξει δραστικά τα δεδομένα στην παραγωγή, διακίνηση, «κατανάλωση» πορνογραφικού υλικού, καθώς και στο ίδιο το περιεχόμενό του.
Συμπόσιο στην Αθήνα
Αυτά θα αναλύσουν, αύριο και μεθαύριο, οι επιστήμονες που θα συμμετάσχουν στο διεθνές συμπόσιο για την πορνογραφία που οργανώνουν το Ινστιτούτο Οπτικοακουστικών Μέσων σε συνεργασία με το τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο κέντρο τύπου της Γενικής Γραμματείας Επικοινωνίας, του υπουργείου Τύπου.
«Ζούμε όλο και περισσότερο σε μια υπερ-σεξουαλική κοινωνία κι αυτό σχετίζεται με τους όρους παραγωγής και κατανάλωσης της πορνογραφίας», λέει στην «Κ» η Κατερίνα Σαρικάκη, λέκτορας επικοινωνίας του Πανεπιστημίου του Λιντς στη Μεγάλη Βρετανία. «Το γρήγορο Διαδίκτυο έχει αλλάξει τους όρους παραγωγής και κατανάλωσης, τη γεωγραφία της πορνογραφίας, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε σήμερα σε νέες καταστάσεις τις οποίες δεν ξέρουμε πώς ακριβώς να αντιμετωπίσουμε ούτε εμείς ούτε κυρίως τα παιδιά μας», συνεχίζει η ίδια.
Πριν από ένα χρόνο, το εξειδικευμένο δίκτυο ενημέρωσης Ars Technica διακήρυξε το τέλος της βιομηχανίας πορνό όπως τη γνωρίσαμε ώς εδώ εξαιτίας της παραγωγής ερασιτεχνικού βίντεο από τους ίδιους τους χρήστες σε κοινωνικά δίκτυα τύπου YouTube. Το Ars Technica παρατηρούσε πτώση των εσόδων της βιομηχανίας πορνό ακόμα και 30% σε κάποιες περιπτώσεις. Τα νούμερα εντούτοις παραμένουν κι έτσι εντυπωσιακά. Το 12% των websites διεθνώς είναι πορνογραφικά, σύμφωνα με στοιχεία του 2007. Το 25% του συνόλου των αναζητήσεων στο Διαδίκτυο αφορά το ίδιο πράγμα. Το 70% αυτών που αναζητούν σεξ στο Διαδίκτυο είναι άνδρες. Κάθε μέρα δημιουργούνται 266 νέες ιστοσελίδες με περιεχόμενο πορνό. Από όλα τα downloads που πραγματοποιούνται καθημερινά, το 35% αφορά περιεχόμενο σχετικό με το σεξ. Κάθε δευτερόλεπτο που περνάει ξοδεύονται σε τέτοιες δραστηριότητες 89 δολάρια. Το κέρδος της ημι-παράνομης αυτής βιομηχανίας ανήλθε το 2006 σε 2,84 δισ. δολάρια ξεπερνώντας πολλές νόμιμες δραστηριότητες. Το 89% του πορνογραφικού υλικού που διακινείται διεθνώς, παράγεται στις ΗΠΑ.
Εύκολη η παραγωγή
«Η παραγωγή περιεχομένου πορνό είναι πλέον εύκολη. Γίνεται με ψηφιακές μηχανές χαμηλού κόστους σε φτωχές χώρες της Ανατολικής Ευρώπης ή της Νοτιοανατολικής Ασίας, καταναλώνεται όμως στο ιδιωτικό άσυλο του σπιτιού στη Δύση. Και γίνεται πολύ εύκολα αυτή η κατανάλωση χάρη στις ευρυζωνικές συνδέσεις», λέει στην «Κ» η κα Λίζα Τσαλίκη, λέκτορας του τμήματος επικοινωνίας και ΜΜΕ του Πανεπιστημίου Αθηνών.
«Η γεωγραφία της παραγωγής δεν συμπίπτει με τη γεωγραφία της κατανάλωσης. Οι άνθρωποι που συμμετέχουν στην παραγωγή δεν έχουν δικαιώματα, προστασία, έκφραση, συλλογική ασφάλιση και βρίσκονται στην Ανατολή. Οι εργάτες αυτοί ρίχνουν τους μισθούς, ενώ οι παραγωγοί αυτών των ταινιών αναζητούν νέες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Ολα αυτά συνδέονται με τα δίκτυα υψηλών ταχυτήτων και το Internet. Δεν θα μπορούσαν να γίνουν χωρίς αυτό», συμπληρώνει η κ. Κατερίνα Σαρικάκη.
Το σημαντικότερο όμως σύμφωνα και με τις δύο είναι η μεταβολή στο ίδιο το περιεχόμενο των ταινιών πορνό προκειμένου να κρατήσουν ζωντανό το ενδιαφέρον του κοινού τους και κερδοφόρα την βιομηχανία, κάτι που σχετίζεται με την εντατικότερη εκμετάλλευση γυναικών και παιδιών.
Ακόμα οι επιστήμονες θεωρούν ότι η βιομηχανία του πορνό επηρεάζει όλο και περισσότερο την καθημερινή ζωή και κουλτούρα μας. Μια έρευνα του Πανεπιστημίου του Λιντς βρήκε συνδέσεις μεταξύ διακοσίων πολυεθνικών εταιρειών και ιδιαίτερα των εταιρειών νέων τεχνολογιών με την ευρύτερη βιομηχανία του σεξ μέσω της διαφήμισης. «Η προώθηση των καινοτόμων προϊόντων της νέας τεχνολογίας στηρίζεται τις περισσότερες φορές στη σεξουαλικότητα, η οποία διαποτίζει πια τα κυρίαρχα πρότυπα. Αυτό φτάνει μέχρι τα παιδιά, όταν για παράδειγμα οι καλλιτέχνες στους οποίους εκτίθενται έχουν έντονα σεξουαλικά χαρακτηριστικά ή οι διαφημίσεις τα αντιμετωπίζουν σαν σχεδόν σεξουαλικά αντικείμενα. Στη Γερμανία έχει αναπτυχθεί ένα νέο μουσικό ρεύμα, το «πορνοράπ» το οποίο μιλάει για την σεξουαλική βία και το οποίο ακούνε παιδιά. Τα παιδιά όμως δεν μπορούν να διαχειριστούν το θέμα», τονίζει η κ. Σαρικάκη.
«Το 80% των εφήβων ηλικίας 15 - 17 ετών παραδέχεται ότι έχει εκτεθεί πολλές φορές σε σκηνές βίαιου σεξ. Το 90% των παιδιών ηλικίας από 8 έως 16 ετών δηλώνουν ότι έχουν δει πορνό, ενώ κάνουν τις σχολικές τους εργασίες. Οι γυναίκες συνθέτουν το 1/3 των επισκεπτών τέτοιων διαδικτυακών τόπων. Το 70% αυτών κρατάει κρυφές τις σχετικές δραστηριότητες. Το 13% όμως δηλώνει ότι πλοηγείται σε τέτοιους τόπους από το χώρο εργασίας», λέει η κ. Λίζα Τσαλίκη.
«Στην Ελλάδα δυστυχώς μάς χαρακτηρίζει η διπροσωπία. Δεν συζητάμε γι' αυτά τα θέματα δημόσια, αλλά τα κάνουμε κρυφά. Αυτό πάλι δημιουργεί πρόβλημα στα παιδιά μας. Στο σχολείο δεν διδάσκονται ούτε Μέσα Ενημέρωσης και πώς να τα προσεγγίσουν, ούτε σεξουαλική διαπαιδαγώγηση, ενώ στην οικογένεια υπάρχουν μυστικά. Στο τέλος όλα αυτά είναι ένα σοβαρό πρόβλημα δημοκρατίας. Οι κοινωνίες μας δεν δίνουν εργαλεία και ενημέρωση στους πολίτες ώστε να κάνουν ουσιαστικές επιλογές. Η ελευθερία όμως βασίζεται στην επιλογή», επισημαίνει η κ. Κατερίνα Σαρικάκη.
Πληθώρα ερασιτεχνικού πορνό
Ενα αναπάντεχο πρόβλημα από τη μετάλλαξη της βιομηχανίας του πορνό στα χρόνια του web 2.0 έχει να κάνει με τη διαχείριση των πνευματικών δικαιωμάτων και την αποσταθεροποίηση της γενικότερης παραγωγής πολυμεσικού περιεχομένου (βίντεο).
Τα έσοδα της βιομηχανίας πορνό σε ό,τι αφορά την πώληση DVD και τη συλλογή δικαιωμάτων δείχνουν να πέφτουν μεν, όμως η παροχή δωρεάν πορνογραφικού υλικού λειτουργεί διαφημιστικά για την πορνογραφία με αποτέλεσμα να αλλάζει η σχέση με το κοινό της. Ενας Αυστραλός ερευνητής, ο Bill Tancer, βρήκε αναλύοντας την κίνηση στο Διαδίκτυο πως η ζήτηση πορνογραφικού περιεχομένου έχει μειωθεί σε σχέση με δέκα χρόνια πριν, όταν το 20% του συνόλου των αναζητήσεων σχετιζόταν με το σεξ. Ο Tancer αποδίδει την πτώση στα κοινωνικά δίκτυα τύπου facebook, MySpace, τα blogs κ.ά. «Δεν προλαβαίνουν», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Ομως ο συνολικός πληθυσμός των χρηστών έχει αυξηθεί εκθετικά από τότε και το φαινόμενο δείχνει να αναπτύσσεται έστω και μειούμενο εξαιτίας ενός ακόμη σημαντικού παράγοντα. Την απουσία «καλού» τηλεοπτικού ή βίντεο περιεχομένου από το Διαδίκτυο. Η παραγωγή μιας τηλεοπτικής σειράς είναι πολυδάπανη αφού απαιτεί την πληρωμή εργαζομένων και την επένδυση σε εξοπλισμό. Η παραγωγή ερασιτεχνικού πορνό όμως είναι πρακτικά δωρεάν με αποτέλεσμα να καθίσταται αυτό το κυρίαρχο περιεχόμενο που μπορεί κανείς να βρει στο Διαδίκτυο σε ικανή ποσότητα.